“Uygarlıklar hemen her zaman dinsellik tarafından istila edilmişlerdir; ezelden beri bunların içinde yaşamakta, kendilerine özgü psikolojilerinin en güçlü güdülerini buralardan sağlamaktadırlar. Bu durumu tekrar etmek için birçok fırsat bulacağız” (Braudel, 2006, s. 55)
Zihnimde dolaşan düşünceler peşinde koşarken giderek düşünceden ziyade kelimeler peşinden koştuğumun farkına vardım. Bu bende belki bir huydur. Bir kelimenin peşine takılıp o kelimenin bana sunacağı anlamlarla yeni anlamlar üretmek, üretilen yeni anlamın anlamlar içerisinde hangi kalıba sığacağını izlemek belki bir zevk belki de tatmin olma meselesi olarak bende yer edinmektedir.
Giderek artan bir yazamama sıkıntısı içerisinde içimde biriktirdiklerim yahut söylemeye güç yetiremediğim ifadeleri kağıda, dosyalara, kitap kenarlarına yazma durumunun bende hasıl olmasıyla birlikte biraz da yılgınlıkla bütüncül yazılar tasarlayıp duruyorum. Hangi cümlenin kimi zaman hangi yazıya uygun olacağını uzun uğraşlar sonucu keşfediyorum. Konuşmaktan ziyade yazmaya yönelmem bir tercih benim için. Konuşulunca sanki kelimelerin o sihirli anlam dünyası bizler için yok oluyor. Bu yüzden şiirde ısrar ediyorum. Türler arasında belki beni en çok yoran türdür fakat kelimeleri yerinden ederek ve yine o kelimelerin bize sağlamış olduğu nefesle nefeslenmek bir ilkbahar esintisi gibi gelmektedir.
Akademiyanın soğuk ve açık ifadeleri yerinde kişisel ifadelerin samimi, sıcak ve girift anlatım olanaklarını yeğlemem biraz özgünlükten kaynaklı olabilir. Her insan benim için bu yüzden bir ifade biçimidir.
Başa aldığım epigrafın aslında metinle çok büyük bir ilişkisi yok. Kendime aradığım anlamlar içinde bir anlam, yöneltmeler içerisinde savunu. Bir ifade biçimi belki de. Uygarlıkların dünya üzerindeki izlerine giriştiğim günlerin bir yansıması. Bir köken araştırması, bir ne olduğunu farklı bir ifadeden anlama merakı. Bir tür kendini keşfe çıkmanın vermiş olduğu heyecan.
Braudel, Uygarlıkların Gramerini yazarken bir tarihin altını üstüne getirmeye çalışarak bir tez geliştirir. Ona göre artık tarih kahramanların değil, uygarlıkların tarihidir. Herkesin bir tür kahraman olduğu günümüzde modernleşmesinin getirmiş olduğu şizofrenik birey kimlikleri kahramanlığı da geçmiş, bir tür süper kahramanı ortaya çıkartmıştır. Bu nedenle de tarih bilimi artık odağına kahramanları değil de bu süper kahramanların ortaya koyduğu ve dünyevileşme adına yaptıklarına bakarak kendini icra edebilir artık.
Hepimiz bir tür süper kahraman olarak modern çağın bize sunmuş olduğu imkanlar dahilinde yaşantılarımızı sergilemeye çalışıyoruz. Yaşantı biçimlerinin de artık bir birine benzediği ve kalıplaşmış ölçütlerde kendimize değer biçtiğimiz bu çağın bir şeyleri yerinden edeceği herkesin malumudur.
Nabokov’un Göz isimli eserinde;
“Oysa ben her zaman korumasız, her zaman inanmaya fazla hazırdır; uykuda bile kendime bekçilik etmekten vazgeçmedim. Var oluşumdan hiçbir şey anlamazdım, kendi kendimin bilincinde olmaktan vazgeçmeme düşüncesi beni deli ederdi ve güvenle ve dikkatle küçük işleriyle meşgul olan o sade insanları – memurları, devrimcileri, dükkâncıları- kıskanırdım. Benim öyle bir kabuğum yoktu…” (Nabokov, 2014, s. 14)
Bahse konu olan insan psikoloji her birimizin defalarca düştüğü bir durum değil mi?
Bilal Can
ı.